Leegstand van panden is een groeiend probleem in Vlaanderen, en om dit aan te pakken biedt het grond- en pandendecreet gemeenten de mogelijkheid om een register van leegstaande woningen en gebouwen bij te houden.
Maar wat gebeurt er wanneer een pand in dit leegstandsregister wordt opgenomen? Wordt er automatisch een belasting geheven, of hebben gemeenten de vrijheid om hierover zelf te beslissen?
Gemeentelijk beleid en inventarisatie
Voordat gemeenten kunnen beginnen met het inventariseren van leegstand, moet de gemeenteraad een reglement aannemen dat de criteria bevat voor opname in het leegstandsregister. Deze inventaris van leegstaande woningen en gebouwen dient als basis voor eventuele maatregelen. Het is belangrijk op te merken dat elke gemeente in Vlaanderen zelf beslist of ze een belasting op leegstand invoert. Dit betekent dat er geen uniforme regeling is en dat de aanpak kan variëren van gemeente tot gemeente.
Voorkooprecht en sociale beheersrechten
Op woningen die in het leegstandsregister zijn opgenomen, rust een recht van voorkoop. Dit betekent dat bepaalde overheidsinstanties, zoals de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen, sociale huisvestingsmaatschappijen, de gemeente en eventueel het OCMW, het recht hebben om bij verkoop de woning aan te kopen tegen de afgesproken prijs. Bovendien kunnen onder bepaalde voorwaarden de gemeente, het OCMW of een sociale woonorganisatie een sociaal beheersrecht verkrijgen over deze leegstaande woningen, wat hen in staat stelt om actief in te grijpen en de woning opnieuw te benutten.
Leegstaande bedrijfsruimten
Voor bedrijfsruimten gelden specifieke regels. Een bedrijfsruimte wordt als leegstaand beschouwd wanneer meer dan 50% van de totale vloeroppervlakte niet effectief wordt benut. Elke gemeente moet jaarlijks een lijst opstellen van leegstaande en/of verwaarloosde bedrijfsruimten. Het gewestelijke departement beslist vervolgens binnen 90 dagen of deze ruimten in de officiële inventaris worden opgenomen. Vanaf het derde opeenvolgende jaar van registratie in deze inventaris, wordt er een jaarlijkse heffing ingevoerd. Deze heffing is gebaseerd op het geïndexeerd kadastraal inkomen en wordt jaarlijks aangepast aan de consumptieprijsindex.
Geen voorkooprecht op bedrijfsruimten
In tegenstelling tot woningen, rust er geen voorkooprecht op leegstaande bedrijfsruimten die in de inventaris zijn opgenomen. Dit betekent dat de overheid minder directe middelen heeft om in te grijpen bij leegstaande bedrijfsgebouwen. De focus ligt hier meer op fiscale maatregelen om eigenaars te motiveren hun panden opnieuw in gebruik te nemen, te renoveren of te verkopen.
Leegstand is een complex probleem dat om diverse aanpakken vraagt. Voor meer informatie en de specifieke voorwaarden kunt u terecht op de website van de Vlaamse Overheid. Deze mini-reeks van ABM-Altos zal verder ingaan op de verschillende aspecten van leegstand en de impact ervan.